Ticaret Bakanlığı ile Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı; Gıda enflasyonundaki artış ve fahiş fiyatla ürün satış şikayetlerinin artması sonucu harekete geçti ve Türkiye genelinde sıkı denetim politikası uygulamıştı.

Yapılan denetimler sonrasında özellikle zincir marketler ile birçok büyük markete büyük para cezaları uygulandığı duyurulmuştu.

Özellikle Pandemi süreci ile başlayan zam furyası vatandaşa olumsuz yansıması, geç kalınmış da olsa denetimlerin sıklaştırılması olumlu bulunsa da, özellikle büyük marketler yine bildiklerini okuyor, olan vatandaşa oluyor.

Bu denetimlerde; Üreticiden tüketiciye tedarik kanallarının takip edilmesi, kayıt dışı işlemlerin tespiti, tarımsal ürün piyasalarında gerçekleşen aşırı fiyat artışları soruşturmak üzere denetimler başlatılmıştı.

Birkaç gün önce de; Rekabet Kurumundan zincir marketlerle ilgili kararını açıklamıştı.

Bazı marketlere, haksız rekabet uyguladıkları gerekçesiyle toplamda 2 milyar 671 milyon lira idari para cezası verilmişti.

Yapılan açıklamada; “Rekabet Kurumu tarafından zincir marketler hakkında yaklaşık iki yıldır yürütülmekte olan soruşturma sonucunda, 5 zincir markete ve bir tedarikçi şirkete, ‘kartel’ oluşturdukları iddiasıyla ciroları oranında tarihte görülmemiş ağır cezalar verilmiştir” denildi.

Para cezası yiyen bu marketler daha sonra; “Pahalılığın sorumlusu olarak gösterilmesi ve kartel iddiasıyla tarihte görülmedik büyüklükte bir ceza verilmesi, ülkemizde yatırım ortamının ve serbest piyasanın gelişimine hizmet etmeyen, haksız ve adaletsiz bir karardır.” denilerek, para cezasının düşürülmesi veya kaldırılması yönünde konuyu yargıya taşıyacaklarını açıklamışlardı.

Haksız rekabet uyguladıkları gerekçesiyle veya serbest piyasa ekonomisinden yararlanılarak vatandaştan haksız kazanç elde edenler “geç kalınmış da olsa” denetim altına alınması memnunluk verici, ancak;

Türkiye’de sadece haksız kazanç elde eden sadece marketler mi var?

Örneğin;

Elektrik, doğalgaz ve su faturalarından tüketim bedeli dışında bir faturadan kaç çeşit vergi alınıyor.

En basiti elektrik faturasından yıllardır TRT payı alınıyor, bu da haksız yere alınan ücret değil midir?

Dolar, Euro, benzin artık günlük yükselmeye başladı, bunun önü de alınamıyor. Bu marketler kur farkını, fiyat artışlarını vatandaşlara yüklüyor.

Elbette marketler masum değil.

Türkiye’de son yıllarda marketlerle ilgili birçok sorun var ama bu sorunlar maalesef yerinde sayıyor.

Bunlar “haksız rekabet” yaratırken, bir taraftan da küçük esnafı bitiriyorlar.

Mahalle aralarında bile zincir marketler şube açarak, mahallede de bakkal ile haksız rekabet yaptığını biliyoruz.

Marketler hiçbir ürünü vatandaşa ucuz satmıyor.

Üreticiden bir liraya aldığı ürünü markette 7-8 TL’ye satıyor.

500 gram olması gereken bir kaşar peynirin fiyatı aynı ama gramajdan 50 gram eksiltilerek, 450 gramı aynı fiyattan satıyorlar.

5 kilogramlık bir Ayçiçek yağ fiyatı aynı ama 50 gram eksiltilip vatandaşa ayanı fiyattan satıyorlar.

Zincir marketler veya diğer marketler “haksız rekabet” yaparken, “haksız kazanç da” elde ediyorlar.

Son yıllarda hızla artan zincir market sayıları vatandaşa cazip fiyattan ürün satsalar da, bunların çoğunda fiyat ve gramaj oyunları ile vatandaştan “haksız kazanç” elde ettiklerini biliyoruz.

Dolayısı ile zincir marketler veya diğer özel marketlere yapılan denetimler şimdilik yetersiz, keşke daha önce “serbest piyasa ekonomisi” uygulamadan, “fiyat belirleme veya etiket kontrolü” sürekli yapılsaydı.

Keşke bu marketler üreticiden aldıkları ürünün üzerine yüzde 70-80 kar marjı koymadan satış yapsalardı.

Bu denetimler sonucunda; “haksız kazanç elde eden” veya bunlar “kartel” oluşturmadan ilk başlarda önlemler alınsaydı.

Bunlara üreticiden direkt alınan ürünlerin üzerine, “yüzde 30’dan fazla zam uygulanmayacak” diye kesin bir tedbir alınabilseydi.

Şimdi bunlara; para cezası uygulandı. Bunlar da bu cezaları ödememek için yargıya başvuracaklar doğal olarak.

Sonuç olarak;

İlgili bakanlıklar bu tür denetimlerini sıklaştırmalı, “haksız kazanç elde eden vatandaşı kazıklayan” tüm market veya işletmeleri sürekli denetlemeli.

En önemlisi de, “marketler dışında elektrik, doğalgaz ve su faturalarına yansıyan haksız vergilerin” de alınmaması konusunda çalışma başlatmalı.

Vatandaşı koruyucu tedbirler alınacaksa, “tüm özel kurumlar mercek altına alınmalı.”